… een neologisme van Van Kooten en De Bie. Typetjes Jacobse en Van Es maken in de jaren zeventig een tuin vrij van de door hen geconstateerde “Scheurgras”en “Takkenschurft” en het hof van een goedgelovige oude dame kan er in de winter weer tegenaan. Hilarisch werk van de tv-iconen, en sowieso een goeie grap, want de natuur hoeft helemaal niet de winter in te worden geholpen. In principe kan de natuur alles zelf. Maar hoe beschermen planten en bomen zich dan tegen vrieskou en wat treffen dieren aan maatregelen om de winter te overleven?
Bespaarmodus
Planten en bomen leggen hun groei in de winter zo goed als stil. Een soort spaarstand. Maar ze moeten vooral zorgen dat ze niet uitdrogen of dat ze scheuren door het bevroren water. In het blog over Herfstchemie kon je al lezen over wat bomen doen om in de winter zo min mogelijk voedingsstoffen te verkwisten en vocht goed te beheren. De boom breekt bijvoorbeeld (de productie van) bladgroen af en stoot bladeren af. Ook bevatten bomen en planten, zodra de winter start, stiekem al hun nieuwe blad en bloem. In de vorm van ingenieuze knoppen, waarin voedingsstoffen en (heel weinig en suikerrijk) water opgeslagen zitten.
Naaldbomenbos in natuurgebied De Malpie te Valkenswaard.
Pantseren of terugtrekken
Naaldbomen hebben geen bladeren. Hoe doen zij dit dan? Hun naalden zorgen met een soort waslaag dat er geen vocht verdampt en ze niet bevriezen of uitdrogen. En doordat er veel suiker in hun sap zit, bevriezen ze minder snel. Bollen en knollen houden het gewoon maar even voor gezien en bloeien na de winter weer op dankzij hun ondergrondse veilige voedselvoorraad. Ook kruiden trekken zich tijdelijk even terug onder de grond.
Mossen benutten de kracht van de groep. Ze houden elkaar nat en de grond vochtig. En zorgen met hun gezamenlijk dek dat er zo min mogelijk water verdampt.
Dik en lui is de wintermode
Vet en haar of veren, wegkruipen in je hol met veel eikels of trekken naar warmere oorden. Dat zijn de voornaamste tactieken van dieren om de winter door te komen. Beren en vleermuizen bijvoorbeeld, gaan in winterslaap en bewegen zo min mogelijk. Hun lichaamstemperatuur wordt lager. Zo gebruiken ze zo weinig mogelijk energie. Koudbloedige dieren als kikkers en insecten slapen ook de winter door.
Bij natuurgebied de Boersberg op de Veluwe, overwinteren vleermuizen in een historische ijskelder.
Wilde paarden in natuurgebied de Kampina hebben een extra dikke wintervacht.
Haar en verendek van vossen, paarden, merels en reigers en andere dieren, zorgen dat warmte goed bij het lichaam blijft en voor dieren die geen of niet veel haar hebben, is een dikke speklaag, de ideale wintermode. Die zorgt eventueel ook nog voor de nodige brandstof. Maar wist je dat ook de vorm van een dier kan helpen overleven? Lange en uitstekende lichaamsdelen koelen sneller af. Dus dieren in koude streken kunnen maar beter compact gevormd zijn en veel haar hebben, of maken dat ze wegkomen. Zoals veel vogels of bepaalde vlinders, die trekken naar betere oorden. Goed bekeken …
Trekvogels vliegend in formatie.
- Tekst Judith Luub | Fotografie: Ingeborg Steenhorst -
Reactie plaatsen
Reacties